مهدی هاشم‌زاده در گفت‌‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به اهمیت توسعه زنجیره ارزش صنعت گاز عنوان کرد: زمانی تولید ما در فازهای مختلف پارس جنوبی افزایش یافت، نمی‌توانستیم گاز را استخراج نکنیم، یا باید آن را می‌سوزاندیم و یا ذخیره می‌کردیم.
وی گفت: در آن زمان فقط یک قرارداد گازی با ترکیه داشتیم و مجبور بودیم بقیه گاز را به مصارف پتروشیمی و خانگی اختصاص دهیم. در همین راستا، پروژه‌های پتروشیمی بزرگ را تعریف کردیم و همچنین به توسعه شبکه گاز خانگی در کشور اقدام کردیم. از ابتدا قرار بر این بود که پتروشیمی‌ها بر اساس قانون برنامه ی ششم توسعه و قانون هدفمندی به سمت توسعه زنجیره ارزش خودشان بروند و ارزش افزوده بیشتری برای اقتصاد کشور داشته باشند.
هاشم‌زاده افزود: اما متاسفانه شاهد رونق تولیدکنندگان پتروشیمی لایه اول مثل اوره، آمونیاک و متانول بودیم. اوره و آمونیاک مصارفی است که ارتباط مستقیم با مواد غذایی و معیشتی مردم دارد. اما مصارف متانول بیشتر به عنوان خوراک واحدهای تولیدکننده زنجیره ارزش پتروشیمی‌هاست. این موضوع موجب شده است که تولیدکننده مواد نیمه خام متانول باشیم.
*چگونه کفه ترازو قیمت از محصولات پتروشیمی به سمت سوخت سنگینی کرد؟
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد گفت: به خاطر توسعه نیافتن زنجیره ارزش متانول، عمده این محصول صادر می‌شود. زمانی این امر برای‌مان سود داشت. ما گاز را به یک ماده صادراتی قابل حمل تبدیل کرده بودیم و درآمد ارزی بالایی داشتیم. اما متاسفانه بازارهای متانول جهان رشد زیادی داشت و تولیدکنندگان متانول زیاد شدند و از سوی دیگر، بازارهای مصرفکننده این ماده گسترش نیافت.
این کارشناس انرژی تاکید کرد: چون اقتصاد جهان به خاطر بروز همه‌گیری کرونا وارد رکود شد، قوانین سخت‌گیرانه در برخی کشورها مانند چین هم بر این موضوع تأثیر داشت. بنابراین، بازار متانول افت کرد. از سوی دیگر مصارف سوختی در جهان به خاطر جنگ اوکراین افزایش یافت و قیمت آنها بالا رفت.
هاشم‌زاده گفت: همچنین به خاطر اینکه مصارف پتروشیمی کاهش پیدا کرد، قیمت مواد اولیه پتروشیمی افت کرد. بنابراین، تولید کالای سوختی طی چند سال اخیر از تولید محصولات پتروشیمی ارزش افزوده بیشتری پیدا کرده است. در این شرایط، مهمترین صنایعی که آسیب دیدند آن‌هایی بودند که از مواد سوختی به عنوان خوراک استفاده می‌کردند.
*دست برتر چین در تعیین قیمت خرید متانول از ایران
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد بیان کرد: در سطح جهان از پسماندها متانول تولید می‌کنند و از مواد بیولوژیکی، چوب، زغال‌سنگ و غیره در این زمینه بهره می‌برند. بنابراین، تولید متانول کم‌هزینه‌تر شده و در نتیجه قیمت متانول در جهان کاهش یافته است.
وی افزود: نمونه‌اش کشور چین است که از زغال‌سنگ برای تولید متانول استفاده می‌کند. اروپایی‌ها نیز از پسماندها بهره می‌برند. در این شرایط، بیشترین آسیب را کشوری مانند ایران متحمل می‌شود که گاز طبیعی را به عنوان خوراک تولید متانول صرف می‌کند. یعنی سوختی که با قیمت بالایی می‌توانیم بفروشیم، تبدیل به متانول می‌شود که قیمتش رو به نزول است.
هاشم‌زاده ادامه داد: تولید متانول ایران حدود 13 میلیون تن است که 11 میلیون تن آن تقریبا به صورت انحصاری به چین صادر می‌شود. بنابراین، بازار هدف تعیین‌کننده قیمت متانول ماست. نیاز چین از تولید ما کمتر است و باید فکری کنیم که هم بازار را در دست بگیریم و هم فکری به حال تولید مواد اولیه با ارزش افزوده بالاتر داشته باشیم.
* عدم‌النفع 5 میلیارد دلاری سوزاندن گاز در پتروشیمی‌ها
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد گفت: با افزایش قیمت گاز طبیعی توانستیم در بازارهای صادراتی افزایش نرخ قابل توجهی داشته باشیم. طبق آماری که وزیر نفت ارائه دادند ما الان با قیمت 42 سنت گاز را به عراق و ترکیه از طریق خط لوله صادر می‌کنیم.
وی اشاره کرد: با اعمال سقف 5 هزار تومانی، در حال حاضر ما گاز را با قیمت 18 سنت در اختیار پتروشیمی قرار می‌دهیم و متانول با قیمت 35 سنت صادر می‌شود، در نتیجه با توجه به اختلاف قیمت گاز و متانول صادراتی متوجه عدم‌النفع قابل توجهی می‌شویم.
هاشم‌زاده گفت: این عدم‌النفع به کاهش درآمدهای ارزی کشور و بودجه دولت منجر شده است. طی سال‌های اخیر ترکیه و عراق تمایل خودشان را برای افزایش صادرات گاز ایران به این کشورها اعلام کرده‌اند و چنین بازارهایی را پیش‌رو داریم ولی خب با قیمت نازل گاز را به متانولی‌ها هدیه می‌کنیم.
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد ادامه داد: ما سالیانه 11 میلیارد متر مکعب گازوئیل در نیروگاه‌ها می‌سوزانیم و اگر بتوانیم گاز طبیعی را جایگزین کنیم و به صادرات سوخت مایع بپردازیم، سود بیشتری کسب می‌کنیم. ارزش هر لیتر گازوئیل حدود 80 سنت است و بنابراین عدم صادرات آن عدم‌النفعی را به وجود آورده است. یک متر مکعب گاز طبیعی به اندازه یک لیتر گازوئیل ارزش حرارتی تولید و مابه‌ازای همان برق تولید می‌کند.
وی گفت: اگر گازی را که به قیمت 18 سنت به شرکت‌های متانولی می‌دهیم، در اختیار نیروگاه‌ها قرار دهیم، گازوئیل کمتری مصرف می‌کنیم و می‌توانیم آن را به ارزش حداقل سه برابری صادر و درآمدزایی داشته باشیم و 5 میلیارد دلار ارزآوری بیشتر نیز خواهیم داشت.
*صرفه‌جویی 5 هزار میلیارد تومانی در گازرسانی به نیروگاه‌ها به جای انتقال سوخت مایع
هاشم‌زاده عنوان کرد: جایگزین کردن گاز طبیعی به جای سوخت مایع موجب افزایش درآمدهای ارزی کشور و از دست نرفتن بازار صادراتی ما می‌شود. از طرف دیگر، استفاده از سوخت مایع در نیروگاه‌ها، آلودگی زیادی برای کشور دارد و اگر از گاز طبیعی استفاده کنیم، این موضوع نیز حل می‌شود.
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد تاکید کرد: سوخت مایع با تانکر حمل می‌شود تا به نیروگاه‌ها برسد و این تانکرها نیز مصرف گازوئیل بالایی دارند و احتمال قاچاق در این مسیر حمل و نقل وجود دارد، در حالی که می‌توانیم به راحتی از طریق خطوط لوله گاز را به نیروگاه‌ها برسانیم. استفاده از خطوط لوله به جای تانکر حداقل 5 هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی برای وزارت نفت دارد.
Save