مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با موضوع «فرونشست، کاهش منابع آبهای زیرزمینی و چالش برداشت بی رویه از این منابع» به چالش بزرگ کشور در این خصوص اشاره کرده و می افزاید: یکی از آثار مخرب فرونشست در زیرساختهای عمرانی و بافتهای شهری و کلانشهری روی می دهد. برای مثال عمده مصارف آب در شهر تهران اعم از شرب و آبیاری فضای سبز از منابع آب زیرزمینی تأمین می شود.
در شرایطی که ذخایر آب در سدهای تأمین کننده آب پایتخت نیز درحال کاهش بوده و روند تجدید آنها در شـرایط بحرانی و کم آبیِ حاضر بسیار کند و ناچیز است، این فشار مضاعف نهایتا بر آبخوانهای پایتخت تحمیل شده و روند گسـترش فرونشست را در این کلانشهر جدی تر خواهد کرد.
بنا بر اعلام مرکز پژوهش های مجلس، بحران اصلی کشور در حوزه مدیریت منابع آب، کاهش شدید تراز آب های زیرزمینی و آبخوان ها در اثر اضافه برداشت از آنهاست و نتیجه ادامه این وضعیت، وقوع بحرانی هایی چون فرونشست، کسری شدید آبخوان ها و تبعات اقتصادی و اجتماعی آن است.
این مرکز پژوهشی، کسریِ تجمعیِ آب در آبخوان ها را ۱۴۳ میلیارد مترمکعب تا پایان سال ۱۴۰۱ اعلام کرده است، همچنین به علت وسعت و نرخ بالای فرونشست در دشت های مختلف کشور و همچنین آسیب پذیری نقاط متراکم و حساس شهری مانند تهران، نیاز است تمامی راهکارهای علاج بخش در اسرع وقت و با حداکثر دقت پیگیری، مطالعه و اجرایی شود.
این مسأله ممکن است به اصلاح و یا تغییر در بخشی از سیاست ها و اهداف توسعه و همچنین قوانین نظارتی و کنترلی در راستای نیل به هدف نهایی که همان کنترل و جلوگیری از وخامت بحران در آینده است، بینجامد.
به گفته مرکز پژوهش های مجلس، ۹۴ درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی و مابقی هم در آب شُرب و صنعت مصرف می شود، اما با توجه به کاهش نزولات جوی و نیز منابع پشت سدها، برآورد می شود برداشت سالیانه از آب های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی ۳۶.۴ میلیارد متر مکعب (معادل ۸۵ درصد برداشت سالیانه از آب های زیرزمینی)، شُرب ۴.۹ میلیارد متر مکعب (معادل ۱۱ درصد منابع آب های زیرزمینی) و صنعت ۱.۷ میلیارد متر مکعب (معادل ۴ درصد از منابع آب های زیرزمینی) می شود.
از آنجایی که کاهش سطح آب های زیرزمینی به فرونشست منجر می شود و زمانی که این اتفاق رخ دهد، در بسیاری از موارد امکان بازگشت به حالت سابق در کوتاه مدت وجود ندارد؛ استخراج معادن، ذوب شدن تدریجی یخچال های دائمی و زلزله هم از دیگر عوامل ایجاد فرونشست محسوب می شوند.
بازوی پژوهش پارلمان هشدار داده که زیرسـاختهایی مانند خطوط ریلی، خطوط انتقال برق، مراکز نیروگاهی و پژوهش های اتمی، مراکز تحقیقات دفاعی، تصفیه خانه های آب و فرودگاه ها بسـیار در مقابل گسترش پدیده فرونشست آسیب پذیر و نیازمند اقدام هستند.
این نهاد پژوهشی قوه مقننه برخی راه حل های جهانی رفع فرونشست را مطرح می کند و می گوید: تغذیه مصنوعی آب خوانها از طریق مهـار یا هدایت جریانهای سـطحی و افزایش پروژه های آبخیزداری شـهری و غیرشهری، کاهش انتخابی حجم بهره برداری از آبهای زیرزمینی، اصلاح الگوی کشـت، افزایش بهـره وری در روشهای آبیاری، اصلاح یا تغییر روشهای آبیاری، تولید محصولات با آب‌بری کمتر و استفاده از آبهای سطحی جایگزین، تعطیلـی چاه های مجـاز و غیرمجاز می تواند به عنوان تجربیات جهانی مورد استفاده قرار گیرد.
در زمان حاضر، آمار دقیق و واحدی در رابطه با چاه های موجود در کشـور وجود ندارد، بر اساس آمارهای رسمی موجود، از مجموع ۷۵۳ هزار چاه موجود در کشور ۴۱۶ هزار چاه مجاز و ۳۳۷ هزار حلقه چاه غیرمجاز تلقی می شود. از لحاظ بحث فرونشســت زمین باید گفت که تقریبا کشور با این پدیده مواجه و درگیر اســت.
از میان مجموع ۶۰۹ دشت مطالعاتی کشور که شماری از آنها دشتهای ممنوعه بحرانی با تعداد ۱۳۴ دشت هستند، دچار فرونشست زمین شده اند، ۴۲۰ دشت به عنوان ممنوعه و «ممنوعه بحرانی» قلمداد می شود.
Save